Rượu thuốc bổ dưỡng sức khoẻ
Rượu thuốc (dược tửu) là một trong những chế phẩm hết sức độc đáo của y học cổ truyền. Tuỳ theo mục đích sử dụng khác nhau mà người ta chia rượu thuốc thành hai loại chính : dưỡng sinh tửu dược và trị liệu tửu dược. Dưỡng sinh tửu dược (rượu bổ dưỡng) có công dụng bảo vệ và nâng cao sức khoẻ, trị liệu tửu dược (rượu chữa bệnh) có công dụng điều trị bệnh tật. Hai loại tửu dược này có quan hệ rất mật thiết và thường được phối hợp với nhau nhằm mục đích đem lại hiệu quả phòng chống bệnh tật tốt nhất.
Thật khó có thể kể hết các công thức rượu thuốc bổ dưỡng sức khoẻ của y học cổ truyền, trong bài viết này chúng tôi chỉ xin giới thiệu một số ví dụ điển hình để độc giả có thể tham khảo và vận dụng khi cần thiết.
@ Diên linh tửu
Thành phần : kỷ tử 240g, long nhãn 120g, đương quy 60g, bạch truật sao 30g, đậu đen 100g, rượu trắng 5000 ml. Cách chế : các vị thuốc thái nhỏ gói vào túi vải rồi ngâm với rượu trong bình kín, sau 7 ngày thì dùng được. Công dụng : bổ hư ích thận, sinh huyết dưỡng tâm, diên niên ích thọ, dùng làm rượu bổ dưỡng cho những người có nhiều bệnh mạn tính, thể chất gầy yếu, ăn ngủ kém, tinh thần bạc nhược...Cách dùng : uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 20 ml.
Loại rượu này được ghi lại sớm nhất trong y thư cổ Thọ thế biên với lời đánh giá :" Diên linh tửu, bổ hư ích thận, bồi nguyên cố bản". Tục truyền rằng đây là thứ dược tửu khởi nguồn từ đời Tần, thịnh hành vào đời Đường ở Trung Quốc và đã từng được Đường Huyền Tông dùng để chữa căn bệnh suy nhược. Diên linh tửu dùng kỷ tử và đậu đen để bồi bổ thận âm, bạch truật để kiện tỳ ích khí, long nhãn và đương quy để bồi bổ âm huyết và dưỡng tâm an thần. Các vị thuốc phối hợp với nhau tạo cho loại rượu này vừa ngọt bổ, vừa thơm ngon lại vừa bình hòa nhu nhuận, rất thích hợp cho việc bổ dưỡng cơ thể, đặc biệt là người già yếu.
@ Diên thọ tửu
Thành phần : hoàng tinh 30g, thiên môn 30g, tùng diệp 15g, kỷ tử 20g, thương truật 12g, rượu trắng 1000 ml. Cách chế : hoàng tinh, thương truật và thiên môn thái phiến, tùng diệp cắt ngắn, tất cả đem ngâm với rượu, sau 10 - 12 ngày thì dùng được. Công dụng : bổ hư tăng tinh, kiện thân diên thọ, dùng làm rượu bổ dưỡng cho những người thể chất hư yếu, ăn kém, dễ mệt, đầu choáng mắt hoa, giảm sút ham muốn tình dục…Cách dùng : uống mỗi ngày 1 - 2 lần, mỗi lần từ 30 - 40 ml.
Loại rượu này được ghi lại sớm nhất trong sách Trung tàng kinh. Trong đó dùng hoàng tinh bồi bổ vị âm, thiên môn bồi bổ phế âm, kỷ tử bồi bổ can âm và thận âm. Ba vị tương phối với nhau, gia tăng công dụng bồi bổ phần âm của bốn tạng phủ quan trọng của cơ thể là phế, vị, can và thận. Kết quả nghiên cứu hiện đại cho thấy, cả ba vị thuốc này đều có tác dụng điều tiết miễn dịch, nâng cao sức đề kháng của cơ thể và làm chậm quá trình lão hóa. Còn thương truật và tùng diệp vị cay, tính ấm, có công dụng kiện tỳ táo thấp, trợ giúp đắc lực quá trình tiêu hóa và hấp thu, trung hòa bớt tính mát của hoàng tinh và thiên môn. Vì vậy, Diên thọ tửu bổ mà không trệ, mùi vị thơm ngon, có thể dùng rộng rãi cho mọi đối tượng nhằm mục đích bổ dưỡng cơ thể và kéo dài tuổi thọ.
@ Diên thọ cửu tiên tửu
Thành phần : nhân sâm 60g, bạch truật sao 60g, bạch linh 60g, cam thảo 60g, đương quy 60g, xuyên khung 60g, thục địa 60g, bạch thược 60g, sinh khương 60g, kỷ tử 250g, đại táo 30 quả, rượu trắng 5000 ml. Cách chế : tất cả cho vào rượu ngâm, sau 7 ngày có thể dùng được. Công dụng : bổ thận kiện tỳ, ích khí dưỡng huyết, dùng để bồi bổ cho mọi trường hợp hư nhược. Cách dùng : uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần từ 20 - 30 ml.
Loại rượu này được ghi lại sớm nhất trong y thư cổ nổi tiếng Phổ tế phương, trong đó lấy kỷ tử là chủ vị phối hợp với Bát trân thang, một phương thuốc trứ danh được chép trong sách Chính thể loại yếu . Kỷ tử vị ngọt, tính bình, có công dụng bổ dưỡng can thận, ích tinh minh mục. Kết quả nghiên cứu hiện đại cho thấy, kỷ tử có khả năng cải thiện năng lực miễn dịch, nâng cao sức đề kháng và chống lão hoá khá tốt. Bát trân thang là do hai bài thuốc hợp thành : Tứ quân tử thang, đại biểu kinh điển cho nhóm các phương thuốc có công dụng kiện tỳ bổ khí và Tứ vật thang, đại biểu kinh điển cho nhóm các phương thuốc có công dụng bổ huyết. Bởi vậy, Diên thọ cửu tiên tửu là một rượu thuốc có công năng song bổ khí huyết, màu đẹp vị ngon, dễ uống rẻ tiền, rất thích hợp cho việc bổ dưỡng sức khoẻ.
@ Chu công bách tuế tửu
Thành phần : hoàng kỳ 60g, phục thần 60g, đương quy 36, thục địa 36g, sinh địa 36g, đẳng sâm 30g, bạch truật 30g, bạch linh 30g, mạch môn 30g, trần bì 30g, sơn thù 30g, kỷ tử 30g, xuyên khung 30g, phòng phong 30g, cao quy bản 30g, ngũ vị tử 24g, khương hoạt 24g, nhục quế 18g, đại táo 1 kg, đường phèn 1 kg, rượu trắng 10 lít. Cách chế : các vị thuốc thái vụn, ngâm rượu 3 ngày rồi đem đồ cách thuỷ trong 2 giờ, tiếp tục ngâm rượu và hạ thổ, sau 7 ngày có thể dùng được. Công dụng : bổ khí dưỡng huyết, tư âm tráng dương, thông tai sáng mắt, làm đen râu tóc. Cách dùng : uống mỗi ngày 3 lần, mỗi lần 20 ml.
Dược tửu này được lấy từ sách Quy điền toả ký , vị thuốc nhiều, chế công phu, giá thành cao nhưng công dụng thì rất tuyệt. Tương truyền đây là loại rượu được ba đời nhà Chu Công sử dụng nên không có ai thọ dưới 70 tuổi, riêng phu nhân của ngài dùng liên tục trên 40 năm và thọ ngoài 100 tuổi, vì thế mới gọi là Chu công bách tuế tửu. Trong phương, hoàng kỳ, đẳng sâm, bạch truật và bạch linh bổ trung ích khí ; nhục quế bổ nguyên dương và làm ấm tỳ vị ; đương quy, sinh địa, thục địa, phục thần và xuyên khung bổ huyết an thần ; cao quy bản dưỡng âm ; trần bì hành khí ; kỷ tử dưỡng huyết tư âm. Các vị thuốc phối hợp hài hoà với nhau, vừa bổ khí dưỡng huyết, vừa ích âm tráng dương, ngọt thơm mà không nê trệ, có thể dùng dài ngày nhằm mục đích bổ dưỡng cơ thể và kéo dài tuổi thọ.
ThS Hoàng Khánh Toàn